Rozwój mowy w pigułce-nauka czytania
Symultaniczno-Sekwencyjna Metoda Nauki Czytania prof. J. Cieszyńskiej
Kilka słów o metodzie…
Symultaniczno-Sekwencyjna Nauka Czytania® to skuteczna metoda czytania sylabami, opracowana przez prof. Jagodę Cieszyńską. Omawiana metoda stanowi jeden z elementów Metody Krakowskiej i opiera się na najnowszych badaniach neuropsychologicznych. Nazwa metody odnosi się wprost do organizacji funkcji językowych mózgu. Wykorzystuje mechanizmy symultaniczne, czyli globalne, całościowe, którymi zajmuje się prawa półkula oraz mechanizmy sekwencyjne, za które odpowiada lewa półkula. Łatwiejsze dla dzieci jest przetwarzanie całościowe i od takich właśnie ćwiczeń rozpoczynamy, by dzieci przeżywały sukces i radość z samodzielnego wykonania zadania
Dlaczego sylaby, a nie głoski?
Podstawowym założeniem metodologicznym w proponowanej strategii jest nauka czytania sylabami. Dzieci uczą się odczytywać sylaby, a nigdy pojedyncze spółgłoski, bo nikt nie słyszy spółgłosek w izolacji czyli oddzielnie wymawianych (przykładowo wymawiając spółgłoskę „d”, posługujemy się sylabą „dy” lub „de”). Badania pokazują, że to właśnie sylaba jest najmniejszą jednostką percepcyjną.
Podczas zajęć dzieci poznają sylaby, którym nadawane jest znaczenie, dzięki czemu proces zapamiętania materiału staje się łatwiejszy. Według prof. Cieszyńskiej metoda ta jest nie tylko skutecznym sposobem zdobywania umiejętności czytania ze zrozumieniem, ale też dla niektórych dzieci jedynym sposobem umożliwiającym rozpoczęcie budowania systemu fonetyczno-fonologicznego.
Dlaczego warto uczyć czytania małe dzieci?
– wczesna nauka czytania daje ogromne możliwości formowania intelektu dziecka, poprzez czytanie kształtuje się wyobraźnia,
– wczesne czytanie jest drogą do nabycia systemu językowego dla dzieci z deficytami w zakresie rozwoju języka,
– czytanie daje możliwość poszerzenia rozwoju poznawczego – dziecko czytające ma nieograniczony dostęp do wiedzy,
– umiejętność czytania pomaga dzieciom w budowaniu poczucia pewności siebie, wiary we własne możliwości,
– nauka czytania rozwija mózg – wpływa na mózgową organizację funkcji językowych, pobudza do wzrostu środkową część spoidła wielkiego,
– dziecko, które nauczy się czytać przed pójściem do szkoły, ma szansę na dużo efektywniejsze rozpoczęcie nauki szkolnej,
– nauka czytania jest sposobem na twórcze i efektywne spędzenie czasu pomiędzy rodzicem, a dzieckiem,
– metoda uwzględnia możliwości percepcyjne oraz etapy rozwoju mowy dzieci.
Dla kogo dedykowana jest symultaniczno-sekwencyjna nauka czytania?
Proponowana metoda czytania sylabami pozwala nauczyć się czytać nie tylko dzieciom zdrowym, ale także tym z wyzwaniami rozwojowymi: dzieciom niesłyszącym i tym zagrożonym dysleksją, dzieciom z zaburzeniami komunikacji językowej oraz z obniżoną sprawnością intelektualną.
Etapy czytania metodą symultaniczno-sekwencyjną
Drodzy Rodzice,
przygotowując się do rozpoczęcia nauki czytania sylabami musicie pamiętać o kilku podstawowych zasadach:
– rozpoczynamy od zadań łatwiejszych – prawopółkulowych,
– stosujemy wielkie litery oraz czcionki bezszeryfowe – Arial,
– prowadzimy ćwiczenia porządkowania od lewej do prawej,
– nigdy nie dzielimy wyrazów ani sylab na głoski,
– naukę czytania każdego nowego elementu języka realizujemy w trzech etapach:
- powtarzania: naśladowanie terapeuty/rodzica,
- rozumienia: podawanie/ pokazywanie zapisanych samogłosek, wyrażeń dźwiękonaśladowczych, sylab, wyrazów odczytywanych przez terapeutę/rodzica,
- nazywania: czytanie wskazanego, wylosowanego, wyjętego z pudełka, wyciągniętego z woreczka napisu.
Etapy nauki czytania:
Czytanie symultaniczne – prawopółkulowe:
– czytanie samogłosek
– czytanie wyrażeń dźwiękonaśladowczych
– czytanie (rozpoznawanie globalne) wyrazów.
Czytanie sekwencyjne – lewopółkulowe
– czytanie sylab otwartych
– czytanie połączeń dwóch sylab
– czytanie sylab zamkniętych
– czytanie nowych wyrazów i zdań.
Samogłoski
Samogłoski przetwarzane są w strukturach prawej półkuli, dlatego też od nich rozpoczynamy naukę czytania, przechodząc przez trzy etapy: powtarzania, rozumienia, nazywania. Samogłoski dzielimy na dwie grupy: prymarne A, U, I oraz sekundarne O, E, Y. Zaczynamy od samogłosek prymarnych, a po ich opanowaniu przechodzimy do nauki samogłosek sekundarnych. Aby ułatwić dziecku odczytywanie samogłosek stosujemy gesty artykulacyjne. To nic innego jak ruchy dłoni kojarzące się z układem narządów artykulacyjnych podczas wypowiadania danej głoski. Dla samogłosek wyglądają one następująco:
A – nadciągnięcie palcem wskazującym brody w dół.
U – zrobienie kółeczka z palców i przyłożenie go do zaokrąglonych ust.
I – “narysowanie” palcem wskazującym poziomej linii wzdłuż rozciągniętych ust.
O – zakreślenie koła palcem wskazującym na okrągłych ustach.
E – wskazanie palcem wskazującym na widoczny język.
Y – uniesienie rąk do góry, przypominające wygląd litery.
Dodatkowo bardzo ważne jest nadawanie samogłoskom znaczenia. Nie pokazujemy dziecku kartoników z zapisanymi samogłoskami i nie mówimy to jest literka O. Ważne jest aby samogłoskami opisać zdarzenie przedstawione na ilustracji. Dzięki temu dziecko widzi samogłoskę w konkretnej sytuacji i przestaje być ona abstrakcyjnym znakiem graficznym np.
A – dziecko wystraszyło się myszki
O – dziecko jest zaskoczone, bo dostało prezent,
U – lecący samolot
E – płaczące niemowlę,
I – mała świnka,
Y – siłacz podnoszący ciężary.
Kiedy dziecko opanuje umiejętność odczytywania samogłosek przechodzimy do zadań linearnych, czyli do odczytywania sekwencji samogłosek: A A A, U I O. Po opanowaniu tej umiejętności należy przejść do czytania globalnego wyrażeń dźwiękonaśladowczych oraz rzeczowników w mianowniku tj. MAMA, TATA, LALA, MIŚ, PIŁKA. Następnie wprowadzamy czasowniki w trzeciej osobie liczby pojedynczej: JE, PIJE, MYJE, ŚPI. Czytanie globalne również odbywa się w trzech etapach: powtarzania, rozumienia, nazywania.
Czas na sylaby
Po opanowaniu czytania samogłosek, wyrażeń dźwiękonaśladowczych oraz pierwszych rzeczowników czytanych globalnie przechodzimy do wprowadzania sylab otwartych. Czytanie sylab angażuje struktury lewej półkuli, gdyż wymaga sekwencyjnego przetwarzania informacji. Jest czytaniem abstrakcyjnych, liniowo uporządkowanych dźwięków mowy.
Sylaby należy wprowadzać zgodnie z zasadą rozwojową, zaczynając od prymarnych, czyli tych które jako pierwsze pojawiają się w rozwoju mowy dzieci. Są one najłatwiejsze w artykulacji, a ich zapis jest na tyle zróżnicowany, że łatwo zapamiętać ich wygląd. Etapem przygotowawczym do czytania lewopółkulowego jest nazywanie paradygmatów, czyli zestawów sylab prymarnych. Jako pierwsze dziecko poznaje sylaby ze spółgłoską P: PA PO PU PÓ PE PI PY. Naukę sylab rozpoczynamy od powtarzania. Na początku dorosły głośno i melodyjnie odczytuje sylaby. Ułatwia to dziecku zapamiętywanie i prowokuje do powtarzania. Następnie przechodzimy do etapu rozumienia – dziecko podaje lub wrzuca do pudełka odczytaną przez dorosłego sylabę. Ostatnim etapem jest samodzielne czytanie poznanych sylab. Sylaby odczytujemy w różnej kolejności np. PO PE PI PU. Kiedy dziecko prawidłowo odczytuje sylaby ze spółgłoską P przechodzimy do poznawania kolejnych sylab z pozostałymi spółgłoskami.
Nauka czytania prowadzona jest tak zwaną metodą na zakładkę. Nie dążymy do opanowania wszystkich sylab otwartych i dopiero przechodzenia do połączeń samogłoski z sylabą otwartą. Kiedy dziecko zna kilka sylab otwartych odczytujemy zestawy składające się z samogłoski i sylaby otwartej: APA, AMA, ALA. Z poznanych sylab budujemy wyrazy, zdania, krótkie teksty.
Dzieci zapoznając się z zapisem sylab z kolejnych paradygmatów, ćwiczą:
– różnice słuchowe spółgłosek
– pamięć wzrokową i słuchową
– analizę i syntezę wzrokową
– kategoryzację
– koncentrację na bodźcach słuchowych i wzrokowych
Kolejnym etapem jest odczytywanie sylab zamkniętych, czyli tych zakończonych spółgłoską np. AP, OM, EM. Przed przystąpieniem do tego etapu warto przeprowadzić z dzieckiem ćwiczenia rozpoznawania i różnicowania obrazów odwróconych na materiale tematycznym i atematycznym. Opanowanie umiejętności czytania sylab zamkniętych wymaga dużej ilości ćwiczeń dlatego warto wykorzystać sytuacje z życia codziennego np. przedmiotom i osobom nadawać nazwy z użyciem sylab. Na następnym etapie dziecko poznaje kolejne sylaby sekundarne, najpierw otwarte, potem samogłoska + sylaba, a na końcu sylaby zamknięte. W miarę postępów dziecka budujemy coraz dłuższe teksty, wzbogacone o trudniejsze wyrazy. Tworzymy dla dziecka teksty związane z codziennymi sytuacjami, piszemy teksty do historyjek obrazkowych, tworzymy własne książeczki.
Pamiętajmy, że czytanie ma tylko sens, gdy dziecko rozumie to, co przeczytało. Dlatego po przeczytanym zdaniu lub tekście zadajemy pytania. Naukę czytania prowadzimy w formie zabawy, aby sprawiała ona radość dziecku.
[/column]
